Nguyên nhân gây chảy máu ở đường tiêu hóa trên và dưới

Đường tiêu hóa (GI) bắt đầu từ miệng và đi xuống thực quản, qua dạ dày, ruột non, ruột già và trực tràng trước khi kết thúc ở hậu môn. Chảy máu hoặc xuất huyết bất cứ nơi nào dọc theo con đường này có thể là cấp tính hoặc mãn tính.

Các triệu chứng chính là xuất huyết (nôn ra máu) hoặc đại tiện phân đen ( tức là có máu trong phân). Các triệu chứng kèm theo khác nhau, nhưng có thể bao gồm đau bụng vùng thượng vị lan tỏa, da nhợt nhạt, khó thở và mất ý thức.

Chảy máu trong đường tiêu hóa không phải là một bệnh, mà là một triệu chứng của bệnh. Chảy máu này có thể được chia thành chảy máu đường tiêu hoá trên và dưới. Đường tiêu hóa trên bao gồm khoang miệng, thực quản, dạ dày và phần đầu tiên của ruột non - tá tràng. Đường tiêu hoá dưới tạo thành bởi tất cả các bộ phận khác của đường tiêu hoá bắt đầu từ phần giữa của ruột non đến hậu môn.

Các nguyên nhân chính gây chảy máu GI trên bao gồm: giãn tĩnh mạch thực quản, viêm dạ dày, loét dạ dày, viêm và ung thư. Các tình trạng phổ biến nhất liên quan đến chảy máu GI dưới bao gồm viêm ruột thừa, nhiễm trùng, polyp, bệnh viêm ruột, bệnh trĩ, nứt hậu môn và ung thư.

Xuất huyết tiêu hóa trên

Xuất huyết từ đường tiêu hóa trên là nguyên nhân chủ yếu gây ra các bệnh nghiêm trọng và tử vong phổ biến hơn nhiều so với chảy máu đường tiêu hoá dưới. Điều quan trọng cần lưu ý là tỷ lệ tử vong liên quan đến chảy máu đường tiêu hoá trên thường là kết quả của bệnh đi kèm chứ không phải là chảy máu thực tế. Loét dạ dày là nguyên nhân phổ biến nhất của chảy máu GI trên.

Bệnh loét dạ dày tá tràng (PUD) chiếm tới 40% các trường hợp và những người có nguy cơ mắc PUD đặc biệt cao bao gồm người nghiện rượu, bệnh nhân dùng NSAID rộng rãi và những người bị suy thận mãn tính. PUD có liên quan mạnh mẽ với nhiễm trùng Helicobacter pylori .

Vi khuẩn này chịu trách nhiệm cho việc phá hủy các cơ chế bảo vệ trong dạ dày và tá tràng dẫn đến tổn thương bởi axit dạ dày. Những vết loét này được tìm thấy phổ biến ở tá tràng hơn là dạ dày, mặc dù cả hai vị trí đều có tỷ lệ chảy máu như nhau.

Viêm thực quản, viêm thực quản ăn mòn và viêm dạ dày ăn mòn đại diện cho nguyên nhân phổ biến thứ hai của chảy máu đường tiêu hoá trên. Trào ngược axit là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm thực quản. Giãn tĩnh mạch thực quản thường thấy ở bệnh nhân tăng huyết áp và bệnh gan mạn tính, những bệnh nhân này có nguy cơ xuất huyết cao hơn.

Ngoài ra nôn mửa, chấn thương, có thể gây vỡ thực quản (hội chứng Boerhaave) và chảy máu GI trên. Bệnh nhân bị sốc do chấn thương, nhiễm trùng huyết hoặc suy nội tạng cũng có thể bị chảy máu GI trên do hậu quả của sự ăn mòn xảy ra với sự giảm lưu lượng máu và thay đổi tính axit của lòng dạ dày.

Xuất huyết tiêu hóa dưới

Chảy máu GI dưới chiếm tới một phần ba trong số các xuất huyết đường tiêu hoá và là nguyên nhân rất thường xuyên nhập viện do liên quan đến tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong. Chảy máu trong đoạn này của đường tiêu hóa có thể được phân thành 3 loại: chảy máu ồ ạt, chảy máu vừa phải và chảy máu ngầm.

Như ngụ ý, chảy máu ồ ạt là một tình trạng có khả năng đe dọa tính mạng đòi hỏi phải truyền máu ngay lập tức. Chảy máu ngầm thường thấy nhất với ung thư đại trực tràng và bệnh nhân thường bị thiếu máu do thiếu sắt.

Khoảng 6-10% chảy máu GI dưới là do bệnh viêm ruột thừa, bao gồm viêm ruột thừa của ruột non và ruột kết. Táo bón, thiếu chất xơ trong chế độ ăn uống, tuổi cao và sử dụng các loại thuốc như aspirin và NASID là những yếu tố nguy cơ của bệnh ruột thừa.

Dị dạng mạch máu nhỏ của đường tiêu hoá (angiodysplasia), thường ở đại tràng, liên quan đến các tình trạng như suy thận mãn tính, cũng có thể dẫn đến xuất huyết. Tuy nhiên, nó ít dữ dội hơn bệnh viêm ruột thừa, vì chảy máu là từ tĩnh mạch và / hoặc mao mạch.

Các bệnh viêm đường ruột, chẳng hạn như bệnh Chron, viêm loét đại tràng và viêm dạ dày ruột không nhiễm trùng chỉ chiếm hơn một phần mười của xuất huyết đường tiêu hoá dưới, trong khi neoplasms và bệnh hậu môn lành tính như bệnh trĩ và bệnh hậu môn lành tính chiếm 20%.

Những kết quả này gây chảy máu do phá hủy niêm mạc ruột. Một số bệnh nhiễm trùng đường tiêu hoá do vi khuẩn cũng gây xuất huyết do cùng một cơ chế. Các nguyên nhân khác gây chảy máu đường tiêu hoá dưới bao gồm nhiễm trùng cơ hội liên quan đến HIV, chẳng hạn như ung thư hạch, viêm đại tràng CMV và Kaposi sarcoma.

Theo Healthline

Ngọc Hà dịch